afb. Jan Verhoeff, 21 maart 1985
Postelstraat 54-56
Gorcum
Beschrijving
Postelstraat 54-56
|
Het perceel Postelstraat 54-56 ligt op de rechter hoek van de Postelstraat en het Uilenburgstraatje, en is georiënteerd op de Postelstraat. Het pand bestaat uit een hoofdhuis oorspronkelijk gescheiden in een voor- en vast achterhuis. Het pand bestaat uit een kelder onder het achterhuis, begane grond (vloerniveau achterhuis ligt hoger), eerste verdieping en zolder met borstwering. In 1986/87 is de zoldervloer en de kapconstructie van het achterhuis verwijderd en ter plekke een dakterras gemaakt. De huidige kap op het voorhuis is een zadeldak met aan de voorzijde een dakschild. De kapconstructie bestaat uit een gordingenkap met schaarspant met spantbalk (A-spant). In de huidige situatie is het hoofdhuis afgescheiden van de achterliggende bebouwing (in het Uilenburgstraatje). Dit is echter niet altijd zo geweest. Op de kadastrale minuut van 1823 staat aangegeven dat in ieder geval het terrein met bebouwing achter het rechter buurpand, nummer 58 (hoofdhuis is veel minder diep dan van nummer 54-56)), tot aan de Dieze bij het pand hoorde. De directe bebouwing achter nummer 54-56 bestond uit 5 eenheden, die op het Uilenburgstraatje georiënteerd waren. Mogelijk behoorde er één (of meerdere) bij het perceel. Op een tekening uit 1907 is dit het geval. Dan is het tweede gebouw in gebruik als bakkerij. Tussen het derde en het vierde gebouw was een steeg, die het terrein achter het rechter buurpand ontsloot. Er werd toen op dit terrein een eenlaags gebouwtje gebouwd, met schilddak dat aansloot op het dak van de bakkerij, ten behoeve van een nieuwe hete luchtoven. In 1927 was dit gebouwtje te klein geworden en is het vervangen door een groter eenlaags gebouw met plat dak en daklicht. Hierin werd toen de gehele bakkerij met heteluchtoven gevestigd. Het tweede gebouw (de voormalige bakkerij) ging toen dienst doen als berging, waarbij de doorgangen naar de bakkerij werden dichtgemetseld. Op een tekening uit 1930 staat alle bebouwing achter nummer 54-56 als belendende woningen aangegeven en hoort blijkbaar de berging (voormalige bakkerij) niet meer bij het perceel. De bakkerij is dan geheel gevestigd op het terrein achter nummer 58 en was alleen nog te bereiken via de steeg en via het achterhuis van 54-56. KelderDe kelder bevindt zich onder het achterhuis. Het tongewelf staat haaks op de straat en steekt half boven het maaiveld uit. Doordat de gehele kelder afgewerkt is konden er geen baksteenformaten worden gemeten. De huidige ingang met gemetselde trap bevindt zich aan de rechter voorzijde. Mogelijk is dit een originele ingang die de begane grond verbind met de kelder. Aan de linker voorzijde zit een dichtgemetselde toegang, vermoedelijk als toegang vanuit het Uilenburgstraatje. Ook in de rechter achterhoek zit een dichtgemetselde toegang, die vermoedelijk uitkwam op het terrein achter nummer 58. In de rechter zijmuur zit met een klein steekgewelf een dichtgemetseld kelderlicht, in de linker zijmuur zitten er twee. In de achtermuur zit een hooggeplaatste kaarsnis, waarvan de top achter het gewelf wegvalt. In 1987 is aan de linker zijde een houten afscheiding gemaakt.Begane grondDe begane grond bestaat in het voorhuis uit twee achter elkaar liggende ruimten met aan de rechter zijde een gang met trap naar de bovenwoning. Onder de trap is een toilet en een ruimte met kitchenette en de toegang tot de kelder. Het achterhuis bestaat uit één ruimte. De ruimten staan door middel van doorgangen met elkaar in verbinding. De hele indeling is in 1987 nieuw gemaakt, ook de dwarsmuur op de plaats van de oude dwarsmuur (brandmuur?) tussen het voor- en achterhuis. Bij de huidige bouwwerkzaamheden zijn de linker zijmuur in het voorhuis en de beide zijmuren in het achterhuis ontpleisterd, waardoor het metselwerk in het zicht kwam. Hierdoor werd duidelijk dat de beide zijmuren nog origineel en vermoedelijk 15de- of begin 16de-eeuws zijn. De huidige schrootjes plafonds zijn blijven zitten waardoor de balklaag niet in het zicht was. Waarschijnlijk is de oude balklaag (met eiken moerbalken met jongere balken ertussen), die in 1987 in het zicht was, behouden gebleven.In het voorhuis zijn in het metselwerk geen bouwsporen aangetroffen. De huidige vensters zijn in het metselwerk ingebroken. De zijmuur is steens dik. Aan de afgehakte stenen is echter te zien dat de muur terug is gehakt van dubbelsteens tot steens (4.5/5.5x10/11.5x23, 10L=63/65cm). Ter plaatse van de vroegere dwarsmuur loopt het metselwerk zonder onderbreking door in de zijmuur van het achterhuis. In het achterhuis is de muur niet teruggehakt en nog dubbelsteens (5/5.5x11.5x24/25, 10L=66.5cm). Bij de vloer lijkt het dat de oorspronkelijke dwarsmuur in verband stond met de zijmuur. Net achter de dwarsmuur zit in de linker zijmuur een houten dorpel van een kozijn, mogelijk de bovendorpel van de keldertoegang of de onderdorpel van een hooggeplaatst venster (was niet duidelijk). Zowel eronder als erboven was het metselwerk verstoord (niet gelijktijdig). De vensters zijn in 1987 vervangen waarbij de dagkanten zijn vernieuwd. De achtermuur is bepleisterd. De schouw is waarschijnlijk in 1987 niet vernieuwd en nog de oorspronkelijke. Hier zijn in 1987 een oude haardplaat en twee gefigureerde haardstenen gevonden, die in het depot van BAM zijn opgenomen. Links van de schouw is in 1987 het muurwerk vernieuwd. Hier zat toen een dichtgemetselde doorgang. De achtermuur lijkt in de rechter hoek gemetseld met hergebruikte stenen (5.5x11.5, 10L=67). Het was niet duidelijk zichtbaar of de muur in verband staat met de rechter zijmuur, maar de lintvoegen lijken niet met elkaar te stroken. Uit de documentatie van 1987 blijkt echter dat deze hoek aan de buitenzijde wel in verband is gemetseld (met klezoren). Ook de hoek van de achtergevel met de linker zijmuur blijkt uit deze documentatie met klezoren in verband te zijn gemetseld. De achterbouw (voorste van de vijf gebouwen in het Uilenburgstraatje) was koud tegen de achtergevel van nummer 54-56 gebouwd. De rechter zijmuur van het achterhuis is gemetseld met hetzelfde metselwerk als de linker zijmuur (5/5.5x11.5x24.5/25, 10L=67). In het metselwerk zitten twee nisjes en een dichtgezet venstertje origineel in het muurwerk. Het voorste nisje is een kaarsnis met keperboog, de achterste nis heeft een getrapte bovenzijde. In beide nissen zitten nog fragmenten van bepleistering. Schuin boven de voorste nis zit het dichtgezette venstertje met getoogde bovenzijde. Het venstertje is half verwijderd ten behoeve van een ander (schuif)venster, waar er twee van in de rechter zijmuur zaten. De vensters zijn in het muurwerk ingehakt, en in 1987 verwijderd, waarbij de gaten zijn dichtgemetseld. Van het voorste venster zit nog een klein restant (het oor) van de eiken onderdorpel in het metselwerk. De rechter zijmuur in het voorhuis was nauwelijks zichtbaar. Alleen bij de kitchenette was een klein gaatje gemaakt waar het metselwerk te zien was. Dit metselwerk blijkt grotere formaat bakstenen te hebben dan het overige muurwerk (6/6.5/7x12.5x24.5/25, (10L=77cm) en is vermoedelijk eind 14de- of begin 15de-eeuws. VoorgevelDe voorgevel is een lijstgevel van schoon metselwerk met op de begane grond een brede winkelpui en op de verdieping twee T-schuifvensters met hardstenen onderdorpels en strekse bogen. De gevel stamt vermoedelijk uit het midden van de 19de eeuw. De winkelpui is jonger en stamt uit de laatste helft van de 19de eeuw. De pui is klassiek opgebouwd met een kroonlijst gedragen door consoles en pilasters. In de pui zitten van links naar rechts opgenomen een T-schuifvenster, de winkeldeur met bovenlicht, een T-schuifvenster en als laatste de deur met bovenlicht naar de bovenwoning. De vensters zijn voorzien van een hardstenen dorpel met halfrond profiel. De gevel is ter plaatse van de begane grond bepleisterd. De gevel wordt afgesloten door een kroonlijst, met erboven, op het voordakschild, een klein dakkapelletje.De linker zijmuur in het Uilenburgstraatje is bepleisterd. De schuifvensters zijn in 1986 vernieuwd naar oud voorbeeld. ConclusieHet pand lijkt in de 15de of begin van de 16de eeuw in één fase te zijn gebouwd. Op de begane grond zijn in ieder geval de zijmuren uit dezelfde fase en loopt de linker zijmuur van voor tot achtergevel in één fase door. De achtergevel staat aan beide zijden in verband met de zijmuren. De rechter zijmuur van het voorhuis heeft grotere bakstenen en is ouder. Waarschijnlijk is het huis tegen het oudere (en kortere) rechter buurpand (nummer 58) gebouwd. Mogelijk hoorde het terrein achter nummer 58 al vanaf het begin bij nummer 54-56. Dit door het feit dat in de rechter zijmuur van het achterhuis een klein venster origineel in het metselwerk zit.Vermoedelijk heeft het 15de-eeuwse huis vanaf het begin een verdieping gehad (kon niet onderzocht worden bij dit onderzoek). Dit is aannemelijk omdat de linker zijmuur opvallend dik is. Deze muur is later dan ook in het voorhuis voor de helft teruggehakt. Dit is gedaan voordat de winkelpui gebouwd is in de tweede helft van de 19de eeuw. De voorgevel was al rond het midden van de 19de eeuw vernieuwd. |
Literatuur
Mosmans, blz. 44, nr 539: "Gorcum".
Harriën van Dijk / Irene Dekker, maart 2007Mosmans
Postelstraat
| 44 |
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te Kadastrale geschiedenis
| 1832 |
Kadastrale geschiedenis
perceel: HTG00-G00858
|
|
Bevolkingsregister 1822
Postelstraat H 5
Laat, Johannes deWegenhuizen, CatharinaLaat, Anna Maria deLaat, Wilhelmus Wouterus deLaat, Maria Antonia deLaat, Gerardus Albertus deDickmans, Maria AnnaHansewijck, Jan vanAarhelge, Anna Maria ElisabethBrugger, StephanusHilbrandt, Hillebrand Geerdes
GAHt • Bev.Reg. 1814, 1822 • wijk H 17-37 • B 37.02
Bevolkingsregister 1830
Postelstraat H 5
drie gezinnen, 11 personenLaat, Johannes deWegenhuize, CatharinaLaat, Wilhelmus Wouter deLaat, Gerardus Lambertus deLaat, Maria Anna deLaat, Maria Antonia deLaat, Petronella Johanna deDikmans, Anna MariaWetering, Ida van deIhm, CarelVree, Carel de
GAHt • Bev.Reg. 1830 • wijk H 1-175 • B 51.06
Bevolkingsregister 1840
Postelstraat H 5
één gezin, 6 personenLaat, Johannes deWegenhuizen, Catharina JohannaLaat, Wilhelmus Wouter deLaat, Gerardus Lambertus deLaat, Maria Antonia deLaat, Petronella Johanna de
GAHt • Bev.Reg. 1840 • wijk H 1-163 • B 59.01
Bevolkingsregister 1850
Postelstraat H 5
1.Wellens, Petrus Johannes2.Laat, Maria Antonia de3.Wellens, Adriana Catharina Johanna4.Wellens, Catharina Maria Anna5.Wellens, Maria Petronella Henrica1.Gudde, Theodorus2.Poerier, Maria Ludovica3.Gudde, Jonannes4.Gudde, Theodorus5.Gudde, Maria6.Gudde, Johanna1.Wanrooij, Cornelis Hendrikus2.Wanrooij, Cornelia Theresia3.Martens, Johanna Adriana
GAHt • Bev.Reg. 1850 • wijk H blad 1-30 • B 87.01
Adresboeken
Postelstraat 54
Postelstraat H 232 (????)
| 1908 | H. Timmerman (beschuitbakker) |
Postelstraat 54 (1909)
| 1910 | M. van Cromvoirt (brood- en beschuitbakker) - P.J. Slegers (handersreiziger) |
| 1928 | M. van Cromvoirt |
| 1943 | M. van Cromvoirt (broodbakker) |
Postelstraat 56
Postelstraat H 232a (????)
| 1908 | L.C.J. Strijbosch (journalist) |
Postelstraat 56 (1909)
| 1910 | L.C.J. Strijbosch (journalist) |
| 1928 | mej. J.A.L. Kennis - wed. P.J. Kennis |
| 1943 | W.J.M. de Leeuw |
.jpg "Haardsteen")
Bossche Encyclopedie |